با سلا خدمت دوستان عزیز به مناسبت فرا رسیدم ایام ماه مبارک رمضان و برای پیشواز این ماه عزیز این مطلب رو تفدیم شما می کنم
امروزه نیز در شهرهاى بزرگ و کوچک برخی آیینها - به عنوان آیینهاى رسمى ماه رمضان – به چشم می خورد؛ که البته این آیینها با غناى آیینى و غیر رسمى این ماه در گذشته نسبت کمى دارد. در گذشته، در نواحى مختلف ایران، خانهتکانى رسم پیشوازى مهمی براى رمضان بوده است و به طور تقریبی همه خانوادهها به خانهتکانى کامل قبل از رمضان (مانند شب عید نوروز) اهتمام داشتهاند. این خانه تکانى شامل منازل، حجرهها، کاروانسراها، تیمچهها، بازارها، و نیز شستشوى اسباب و وسایل منزل و کار نیز مىشده است.
از سنتهاى رایج دیگر در پیشواز رمضان تدارک و آمادگى خانواده بوده است. تهیه مایحتاج رمضان سنتى بوده که هنوز هم باقى است. بسیارى از خانوادهها، قبل از رمضان و در روزهاى آخر شعبان، «نان رمضان» را مىپختند و وسایل و تدارکات لازم را تهیه مىدیدند. نان رمضان نیز البته با نان سایر ایام سال تفاوت داشت و پرمایهتر بود. از جمله مراسم بنسبت عمومى دیگر براى رمضان مراسم «رشته برى» بود که در بیشتر نواحى براى ایران رواج داشت.
سنت مهم و شایسته دیگرى که در ایران رواج داشت و امروز رگههاى ضعیفى از آن باقى است مراسم «آشتىکنان» بود. هر سال، در آستانه رمضان، بزرگان هر منطقه به سراغ خانوادهها و زن و شوهرها و کسانى می رفتند که با هم کدورتى داشتند و آنها را براى ورود به رمضان آشتى مىدادند و اعتقاد داشتند کسانى که با داشتن کدورت از یکدیگر به رمضان وارد شوند طاعات مقبولى نخواهند داشت.
رسم و سنت مهم دیگر، که به نوعى تکمله سنت نیک «آشتىکنان» بود، آیین «کلوخاندازن» بود. این آیین در بخشهایى از جنوب و نواحى مرکزى ایران مورد استقبال فراوان بود؛ و بر این اساس استوار بود که روز قبل از شروع ماه یا دو روز مانده به شروع ماه را باید به طبیعت رفت و به شادى و نشاط پرداخت و با خوردن غذاهای دوستداشتنى چشم را سیر کرد تا در ماه رمضان بر مادیات و تنعمات هوس نورزد.
یکی از اعتقادات مردم قدیم آن بود که تا چند لحظه بعد از پایان وقت سحر مىتوان آب خورد، چون آب لطیفتر از غذاست؛ و تا کمى بعد از آب مىتوان دخانیات نیز استعمال کرد، چون دود از آب هم لطیفتر است؛ و به این سنت «آب و قلیان» مىگفتند.
از سنتهاى ویژه عزاى مولاى متقیان در ماه رمضان نخست بلند کردن تابوتى بزرگ به نام «نخل» یا «نخل عزا» یا «نخل على» است که در نواحى مرکزى ایران مثل یزد و کرمان و اصفهان و کاشان رواج بیشترى دارد و بعدها در مناسبتهاى مذهبى دیگر مثل عاشورا نیز اجرا شد. در گذشته، شب بیست و هفتم رمضان «شب ابنملجم» خوانده مىشد و توأم با سرور و شادى بود. آیین دیگر ویژه این شب «کوله مرجان» بود که در اکثر نواحى ایران با اسمهاى مختلف رواج داشت. در این مراسم، مجسمهاى پارچهاى از ابن ملجم درست مىکردند و به جاى سر آن سر الاغ مىگذاشتند و این مجسمه را به صورت معکوس روى الاغى سوار می کردند و در شهر مىچرخاندند و، با لعنت بر وى و گاه چوب زدن به آن، به شادى مرگ ابن ملجم مىپرداختند؛ و سر آخر نیز مجسمه را آتش مىزدند.
رمضان خوانی در آذربایجان
با آغاز نخستین روز ماه رمضان، تغییراتی در وضع زندگی مردم آذربایجان ایجاد میشود و آنها بیشتر از هر کاری به راز و نیاز و عبادت میپردازند. مناجات و شبخوانی هنوز هم در برخی از مناطق روستایی رواج دارد. این مراسم از نخستین شب رمضان آغاز میشود و هر شب افراد خوشصدا - پس از نیمه شب - سه نوبت بر بالای بام خانه خود میروند و با طنینی بلند به خواندن دعاها و نیایش میپردازند. مردم با شنیدن صدای آنها از خواب بیدار میشوند و سحری آماده میکنند.
مجالس پررونق افطاری، بویژه دعوت از افراد مسکین و همسایگان دور و نزدیک و اقوام، از نمودهای بارز احیای سنت زیبای ماه مبارک رمضان است. شبنشینی های معنوی، همراه با ختم قرآن و خواندن نهجالبلاغه، قبل و بعد از اذان صبح، و اقامه نماز مستحبی و صرف سحری در جمع نیز جلوههایی را از پاکی و نورانیت در این شبها نمایان میکند. علاوه بر آن، بزرگان خانواده در این مجالس پس از افطار، با بیان رشادتهای مولای متقیان و فضایل اخلاقی حضرت علی (ع)، به مجلس حال و هوای معنوی میبخشند. همچنین، رفت و آمدهای خانوادگی و شب بیداری تا سحر در ماه مبارک رمضان رونق بیشتری مییابد. در این ماه، زنان و دختران خانواده نیز برای پختن شیرینیهای محلی و آماده کردن مواد غذایی ماه رمضان به خانه یکدیگر می روند.
جمعآوری خیرات و کمکهای نقدی مردم هر منطقه برای کمک به یتیمان و بیسرپرستان و تعمیر و توسعه مسجدها از دیگر برنامههای ماه رمضان در مناطق مختلف شهری و روستایی آذربایجان است. از مراسم قدیمی ماه مبارک رمضان در مناطق مختلف آذربایجان خواندن «رمضانی» است. در این مراسم، پس از نماز و افطار، جمعی از پسران نوجوان در دستههای چهار تا شش نفری به راه میافتند و به در خانه همسایه ها - بویژه سرشناسان و توانگران - میروند و به قصد گرفتن انعام برنامه ویژهای اجرا می کنند. خواندن اشعاری در مدح پیامبر گرامی اسلام (ص) و مولای متقیان حضرت علی (ع) و رباعیهایی در رثای ائمه اطهار (ع) از جمله اشعار مراسم رمضانی است. این گروه با خواندن اشعاری، مبنی بر تشکر و آرزوی توفیق برای صاحب خانه، به خانه بعدی می روند. علاوه بر آن، شرکت در نماز جمعه و جماعت، مجلسهای خواندن قرآن و دعای ندبه، زیارت امامزادهها، غبارروبی مسجدها و مکانهای مقدس، ادای نذر و نیاز، از دیگر برنامههای روحانی مردم مؤمن آذربایجان در طول ایام ماه مبارک رمضان است.